مواردی که معمولاً به عنوان فورس ماژور در قراردادهای ساختمانی در نظر گرفته می‌شوند :
- بلایای طبیعی: مانند زلزله، سیل، طوفان، آتش‌سوزی گسترده، و خشکسالی که موجب آسیب به زیرساخت‌ها و تأخیر در پروژه‌ها می‌شوند.
- حوادث غیرمنتظره انسانی: جنگ، تروریسم، شورش‌ها، و ناآرامی‌های اجتماعی که می‌توانند باعث تعطیلی پروژه‌های ساختمانی و به خطر افتادن امنیت کارگران و تجهیزات شوند.
- تغییرات قانونی یا مقرراتی: قوانین و مقررات دولتی جدید یا تصمیمات مقامات رسمی که اجرای پروژه را محدود یا متوقف می‌کنند. به عنوان مثال، ممنوعیت فعالیت در مناطق خاص یا تغییرات در مقررات زیست‌محیطی.
- بیماری‌های همه‌گیر: بیماری‌های گسترده مانند کووید-۱۹ که منجر به تعطیلی پروژه‌ها، کاهش نیروهای انسانی و ایجاد محدودیت‌های بهداشتی و ایمنی می‌شود.
- نوسانات شدید اقتصادی: تغییرات ناگهانی و شدید در نرخ ارز، قیمت مواد اولیه، یا کمبود شدید منابع که باعث می‌شود هزینه‌های پروژه به شکل غیرقابل پیش‌بینی افزایش یابد.
- قطع یا محدودیت در تأمین انرژی و منابع اصلی: قطع برق، گاز، آب، یا کمبود مواد اولیه و مصالح ساختمانی که به شکل غیرمنتظره‌ای مانع از ادامه پروژه می‌شوند.
این موارد می‌توانند اجرای تعهدات قراردادهای ساختمانی را تحت تأثیر قرار دهند و به طرفین امکان دهند تا تحت شرایط فورس ماژور، مسئولیت‌ها و تعهدات خود را به تعویق بیاندازند یا حتی در برخی موارد، قرارداد را لغو کنند.
تفاوت بین فورس ماژور و تأخیرهای قراردادی در ماهیت، علت و تأثیر آن‌ها بر تعهدات قراردادی :
1. ماهیت:
– فورس ماژور: به شرایط غیرقابل پیش‌بینی و خارج از کنترل طرفین گفته می‌شود که موجب می‌شود اجرای تعهدات قراردادی به شکل موقت یا دائم غیرممکن شود. این شرایط معمولاً شامل بلایای طبیعی، جنگ، بیماری‌های همه‌گیر و تغییرات قانونی بزرگ هستند.
– تأخیر قراردادی: تأخیرهای قراردادی معمولاً ناشی از دلایلی هستند که در حیطه‌ی کنترل طرفین یا پیمانکار قرار دارند، مانند مشکلات اجرایی، کمبود منابع یا عدم برنامه‌ریزی مناسب. تأخیرهای قراردادی اغلب پیش‌بینی‌پذیر بوده و با برنامه‌ریزی صحیح قابل کنترل هستند.
2. علت وقوع:
– فورس ماژور: علت وقوع آن معمولاً به عوامل خارجی و ناگهانی مرتبط است که بر قرارداد تأثیر می‌گذارد و خارج از کنترل طرفین است.
– تأخیر قراردادی: دلایل تأخیر قراردادی می‌تواند به ناکارآمدی یا کمبود در تامین منابع، مدیریت ضعیف، یا مشکلات فنی در پروژه برگردد و معمولاً قابل اجتناب است.
3. تأثیر بر تعهدات قراردادی:
– فورس ماژور: در شرایط فورس ماژور، اجرای تعهدات ممکن است به تعویق بیفتد یا به طور کامل لغو شود، و طرفین قرارداد از تعهدات خود معاف می‌شوند یا شرایط خاصی برای اجرای تعهدات در نظر گرفته می‌شود.
– تأخیر قراردادی: تأخیرهای قراردادی معمولاً منجر به جریمه یا پرداخت خسارت به طرف دیگر می‌شوند و طرف مقصر باید مسئولیت تأخیر را بپذیرد.
4. تأثیرات قانونی:
– فورس ماژور: فورس ماژور ممکن است به عنوان دلیل قانونی برای تعلیق یا لغو قرارداد در نظر گرفته شود، و این شرایط معمولاً در متن قراردادها به صورت بندهای مشخص قید می‌شود.
– تأخیر قراردادی: تأخیرهای قراردادی معمولاً باعث ایجاد تعهدات اضافی (مانند جریمه تأخیر) برای طرفین می‌شود و ممکن است به فسخ قرارداد منجر شود، اما به عنوان شرایط فورس ماژور در نظر گرفته نمی‌شود.
5. پیش‌بینی و کنترل‌پذیری:
– فورس ماژور: به دلیل ماهیت غیرقابل پیش‌بینی، طرفین نمی‌توانند آن را کنترل یا پیش‌بینی کنند.
– تأخیر قراردادی: تأخیرهای قراردادی معمولاً قابل پیش‌بینی و کنترل هستند و از طریق مدیریت بهتر و برنامه‌ریزی دقیق می‌توان از آن‌ها جلوگیری کرد.
در نتیجه، فورس ماژور شرایطی است که به طور کامل خارج از کنترل طرفین بوده و اجرای تعهدات را غیرممکن یا بسیار دشوار می‌سازد، در حالی که تأخیرهای قراردادی ناشی از عوامل داخلی و مدیریتی بوده و طرفین می‌توانند با برنامه‌ریزی از آن‌ها جلوگیری کنند.
نتیجه‌گیری:
با توجه به اهمیت و گستردگی شرایط فورس ماژور در پروژه‌های ساخت و ساز، لازم است که تمامی انبوه‌سازان و مدیران پروژه‌ها با دقت بیشتر و آمادگی کافی به قراردادهای خود نگاه کنند. آگاهی از شرایط فورس ماژور و پیروی از ضوابط حقوقی مرتبط، می‌تواند به کاهش مشکلات حقوقی و مالی در این زمینه کمک کند.
در این مقاله، تلاش شد تا اهمیت موضوع برای انبوه‌سازان و نقش شرکت فپکو (سامان مکانیک فرآیند انرژی پارس) به عنوان یک پیشگام در صنعت ساختمان‌سازی به خوبی تبیین شود. شرکت فپکو با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های نوین و دانش حقوقی، به صنعت ساخت و ساز کمک می‌کند تا در شرایط غیرمنتظره آمادگی لازم را داشته و با اطمینان بیشتری به فعالیت بپردازد.
