چه عواملی باعث افزایش حاشیه‌نشینی در شهرها می‌شود؟
عوامل متعددی باعث افزایش حاشیه‌نشینی در شهرها می‌شود. برخی از این عوامل عبارتند از:
- مهاجرت از روستا به شهرها: بسیاری از افراد به دنبال فرصت‌های شغلی و اقتصادی بهتر به شهرها مهاجرت می‌کنند. اما عدم تطابق بین عرضه مسکن و تقاضای روزافزون، منجر به گسترش مناطق حاشیه‌نشین می‌شود.
- کمبود مسکن مقرون‌به‌صرفه: ناتوانی دولت‌ها و بخش خصوصی در تأمین مسکن با قیمت مناسب برای اقشار کم‌درآمد، یکی از دلایل اصلی گسترش حاشیه‌نشینی است. بسیاری از خانواده‌ها به دلیل بالا بودن هزینه‌های مسکن در مراکز شهری به حاشیه‌ها نقل مکان می‌کنند.
- نابرابری اقتصادی و اجتماعی: نابرابری‌ها در دسترسی به خدمات و فرصت‌های اقتصادی میان اقشار مختلف جامعه، افراد را به سوی مناطق کم‌هزینه و حاشیه‌نشین سوق می‌دهد.
- ضعف در برنامه‌ریزی شهری: عدم برنامه‌ریزی مؤثر و بلندمدت برای مدیریت توسعه شهری می‌تواند به رشد غیرمجاز و ناپایدار مناطق حاشیه‌نشین منجر شود.
- بیکاری و کمبود فرصت‌های شغلی: عدم وجود فرصت‌های شغلی مناسب در مناطق مرکزی شهرها و افزایش هزینه‌های زندگی شهری، باعث مهاجرت افراد به مناطق حاشیه‌ای با هزینه‌های کمتر می‌شود.
این عوامل در کنار هم باعث افزایش حاشیه‌نشینی و گسترش مناطق غیررسمی در شهرها می‌شوند، که به نوبه خود بر کیفیت زندگی و توسعه پایدار شهری تأثیرات منفی دارد.
چگونه می‌توان توسعه پایدار شهری را با کاهش حاشیه‌نشینی همسو کرد؟
برای همسو کردن توسعه پایدار شهری با کاهش حاشیه‌نشینی، نیاز به اتخاذ رویکردهای جامع و یکپارچه‌ای است که به بهبود شرایط زندگی، تامین مسکن و ایجاد فرصت‌های اقتصادی برای افراد حاشیه‌نشین کمک کند. چندین راهکار کلیدی وجود دارد:
- توسعه مسکن مقرون‌به‌صرفه: ساخت مسکن با قیمت مناسب برای اقشار کم‌درآمد یکی از راهکارهای اصلی است. دولت‌ها و بخش خصوصی می‌توانند با همکاری و حمایت از پروژه‌های مسکن مقرون‌به‌صرفه، نیاز به سکونت در مناطق حاشیه‌ای را کاهش دهند.
- بهبود زیرساخت‌ها و خدمات شهری: با بهبود خدمات عمومی مانند آب، برق، بهداشت و آموزش در مناطق حاشیه‌ای، می‌توان این مناطق را به بخشی از توسعه رسمی شهری تبدیل کرد و کیفیت زندگی افراد را افزایش داد. این امر به تدریج به کاهش نیاز به گسترش مناطق حاشیه‌نشین کمک می‌کند.
- ایجاد فرصت‌های شغلی در مناطق شهری و حاشیه‌ای:
- یکی از عوامل کلیدی در کاهش حاشیه‌نشینی، ایجاد فرصت‌های اقتصادی و شغلی در مناطق شهری و همچنین توسعه نواحی حاشیه‌ای است. این کار باعث کاهش مهاجرت به شهرها و جلوگیری از ایجاد مناطق غیررسمی می‌شود.
- برنامه‌ریزی شهری یکپارچه: استفاده از برنامه‌ریزی شهری هوشمند که همه مناطق شهری و حاشیه‌ای را پوشش دهد، می‌تواند به توزیع بهتر منابع و امکانات و جلوگیری از تمرکز بیش از حد جمعیت در یک منطقه کمک کند. این برنامه‌ریزی شامل راهبردهای توسعه پایدار مانند حمل‌ونقل عمومی کارآمد و ساخت فضاهای سبز می‌شود.
- ارتقاء کیفیت زندگی در مناطق حاشیه‌نشین: بهبود شرایط اجتماعی و اقتصادی افراد ساکن در حاشیه‌ها، مانند آموزش و بهداشت، می‌تواند آن‌ها را در مسیر توسعه پایدار قرار دهد. سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها باعث بهبود کیفیت زندگی و کاهش فشار بر زیرساخت‌های شهری خواهد شد.
- مشارکت جامعه محلی در تصمیم‌گیری‌ها: مشارکت دادن جوامع محلی در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با توسعه شهری می‌تواند به یافتن راه‌حل‌های مناسب‌تر برای کاهش حاشیه‌نشینی کمک کند. افراد ساکن در مناطق حاشیه‌نشین اغلب راهکارهای مناسبی برای بهبود شرایط زندگی خود ارائه می‌دهند.
این راهکارها می‌توانند در کنار هم، توسعه پایدار شهری را با کاهش حاشیه‌نشینی همسو کرده و به بهبود وضعیت زندگی در کل شهرها کمک کنند.
انبوه‌سازان چه نقشی در پیشگیری از گسترش مناطق حاشیه‌نشین دارند؟
انبوه‌سازان نقش بسیار مهمی در پیشگیری از گسترش مناطق حاشیه‌نشین دارند، زیرا می‌توانند از طریق برنامه‌ریزی مناسب، ارائه مسکن با قیمت مقرون‌به‌صرفه و مشارکت در توسعه پایدار شهری، به بهبود شرایط مسکن و جلوگیری از رشد مناطق غیررسمی کمک کنند. نقش‌های کلیدی انبوه‌سازان عبارتند از:
- ساخت مسکن مقرون‌به‌صرفه :انبوه‌سازان می‌توانند با طراحی و ساخت واحدهای مسکونی با هزینه پایین و کیفیت مناسب، نیاز به مسکن را در میان اقشار کم‌درآمد و متوسط تأمین کنند. ارائه مسکن قابل دسترس به این افراد می‌تواند فشار ناشی از نیاز به سکونت در مناطق حاشیه‌ای و غیررسمی را کاهش دهد.
- همکاری با دولت‌ها در طرح‌های توسعه مسکن: انبوه‌سازان با همکاری دولت‌ها می‌توانند در پروژه‌های ساخت مسکن اجتماعی و مقرون‌به‌صرفه مشارکت کنند. این نوع پروژه‌ها می‌تواند به کاهش کمبود مسکن در مناطق شهری و حاشیه‌ای کمک کند و در نتیجه از گسترش مناطق حاشیه‌نشین جلوگیری کند.
- پایبندی به استانداردهای توسعه پایدار: انبوه‌سازان با رعایت استانداردهای زیست‌محیطی و توسعه پایدار می‌توانند به ایجاد محله‌های پایدار کمک کنند که از لحاظ زیربنایی و اجتماعی به حاشیه‌نشینی دامن نمی‌زنند. این شامل بهینه‌سازی مصرف انرژی، کاهش آلودگی و ایجاد فضاهای سبز است که به کیفیت زندگی افراد کمک می‌کند.
- بهبود زیرساخت‌های شهری در پروژه‌های انبوه‌سازی: انبوه‌سازان می‌توانند از طریق پروژه‌های ساخت مسکن، زیرساخت‌های شهری مانند جاده‌ها، دسترسی به حمل‌ونقل عمومی، تأسیسات بهداشتی و آموزشی را در مناطقی که به لحاظ توسعه محروم هستند، بهبود بخشند. این کار می‌تواند از ایجاد مناطق غیررسمی جلوگیری کرده و توسعه پایدار را در کل مناطق شهری و حاشیه‌ای ترویج دهد.
- توسعه متوازن مناطق شهری و حاشیه‌ای: انبوه‌سازان می‌توانند با تمرکز بر توسعه متوازن در مناطق مختلف شهر، از تمرکز بیش از حد جمعیت در مناطق مرکزی و گسترش غیررسمی مناطق حاشیه‌ای جلوگیری کنند. این توسعه متوازن باعث توزیع بهتر امکانات و زیرساخت‌ها در تمامی بخش‌های شهری می‌شود.
- مشارکت در برنامه‌های بازسازی و نوسازی مناطق حاشیه‌نشین: انبوه‌سازان می‌توانند در برنامه‌های بازسازی و نوسازی مناطق حاشیه‌نشین شرکت کنند. این برنامه‌ها به بهبود شرایط مسکن و زیرساخت‌های مناطق غیررسمی و در نتیجه جلوگیری از گسترش این مناطق کمک می‌کند.
در مجموع، انبوه‌سازان با ساخت مسکن مقرون‌به‌صرفه، توسعه متوازن، بهبود زیرساخت‌ها و رعایت استانداردهای پایدار می‌توانند نقش مؤثری در پیشگیری از گسترش مناطق حاشیه‌نشین ایفا کنند و به توسعه شهری متعادل و پایدار کمک کنند.
افزایش حاشیه‌نشینی نه‌تنها زنگ خطری برای توسعه شهری است، بلکه چالشی برای کل جامعه محسوب می‌شود که باید به‌طور جدی توسط همه بخش‌ها، به‌ویژه انبوه‌سازان و سیاست‌گذاران شهری، مورد توجه قرار گیرد. توسعه متوازن و پایدار شهری نیازمند همکاری همه‌جانبه بین بخش دولتی، خصوصی و نهادهای محلی است تا بتوان با برنامه‌ریزی و مدیریت صحیح، روند گسترش مناطق حاشیه‌نشین را کنترل کرد.
شرکت «سامان مکانیک فرآیند انرژی پارس» (فپکو) به عنوان یکی از پیشروان حوزه توسعه شهری و مسکن، با ارائه راهکارهای نوین و خلاقانه به رفع این چالش‌ها کمک شایانی کرده است. این شرکت با تمرکز بر ارائه زیرساخت‌های مسکونی پایدار و مقرون‌به‌صرفه، می‌تواند الگویی برای دیگر فعالان صنعت ساختمان و انبوه‌سازان باشد.
توجه به مسائل اجتماعی و اقتصادی در کنار سیاست‌های توسعه شهری می‌تواند به کاهش حاشیه‌نشینی و بهبود کیفیت زندگی شهروندان منجر شود. انبوه‌سازان نقش حیاتی در ساخت مسکن باکیفیت و پایدار دارند و با همکاری با شرکت‌هایی چون فپکو، می‌توانند به ساختن آینده‌ای روشن برای شهرها و ساکنان آن‌ها کمک کنند.
